…πέτρα και θάλασσα Κείμενο: Κώστας Μητσάκης Φωτογραφίες: Κώστας Μητσάκης Μοτοσυκλέτα: SUZUKI vstorm Στην Έξω Μάνη, το βουνό σμίγει α...
Κείμενο: Κώστας Μητσάκης
Φωτογραφίες: Κώστας Μητσάκης
Μοτοσυκλέτα: SUZUKI vstorm
Στην Έξω Μάνη, το βουνό σμίγει αρμονικά με τη θάλασσα σκιαγραφώντας μ’ έναν τρόπο μοναδικό τη φυσιογνωμία ενός τόπου περήφανου και ανυπότακτου, όπου και οι πέτρες ακόμη έχουν τη δική τους ιστορία.
Γη κακοτράχαλη, αδούλωτη, όπως οι άνθρωποί της: περήφανοι, σκληροτράχηλοι, ανυπόταχτοι και αυθεντικοί. Τόπος συναρπαστικός στη σκιά του Ταϋγέτου, που δέχεται την απαλή αύρα του Μεσσηνιακού κόλπου: διάφανη θάλασσα, καθαρό βότσαλο, άγριες χαράδρες, πυκνές δασοπλαγιές, γυμνά κορφοβούνια, κελαρυστά ρυάκια και γραφικά ψαροχώρια. Περιοχή με βαθιά ιστορική κληρονομιά και φιλόξενο οικιστικό και παραδοσιακό περιβάλλον: γεροδεμένα πυργόσπιτα, πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα, λουλουδιασμένες αυλές, βυζαντινές εκκλησίες, άπαρτα κάστρα, χορταριασμένα ξωκλήσια, αιματοβαμμένες πολεμίστρες και πέτρινα καλντερίμια. Τι άλλο να πει κανείς για τον πλούτο αυτής της αγέρωχης γης, της Έξω (Μεσσηνιακής) Μάνης;
ΚΑΘ’ ΟΔΟΝ…
Ωστόσο, ο περιπλανώμενος ταξιδιώτη καλείται στην Έξω Μάνη να βαδίσει πάνω στα ίχνη του Πάτρικ Λη Φέρμορ, του Άγγλου συγγραφέα-ταξιδευτή που επισκέφτηκε τη Μάνη το 1952 και την ερωτεύθηκε παράφορα. Εγκαταστάθηκε μόνιμα στην μανιάτικη γη, την περιηγήθηκε σπιθαμή προς σπιθαμή, εμπνεύστηκε από αυτήν και συνέγραψε για τούτη τη αγέρωχη γωνιά του Μοριά.
Ο Αλμυρός, ένας μικρός οικισμός σε απόσταση 7 χλμ. νοτιοανατολικά της Καλαμάτας, ανοίγει στον ταξιδιώτη την πόρτα για τον -μέχρι πρότινος απομονωμένο- κόσμο της Μεσσηνιακής Μάνης. Η προτεινόμενη διαδρομή ξεκινά, ωστόσο, από την παραλιακή Καρδαμύλη (37 χλμ. νοτιοανατολικά της Καλαμάτας) και αφού περιπλανηθεί πάνω στον ορεινό όγκο του Ταϋγέτου, καταλήγει τελικά στο ψαροχώρι Τραχήλα.
Κάτω από τον Προφήτη Ηλία, την ψηλότερη κορυφή του Ταϋγέτου, και αρκετά κοντά στην είσοδο της περίφημης χαράδρας του Βυρού, απλώνεται η Καρδαμύλη, που λούζεται από τα πεντακάθαρα νερά του Μεσσηνιακού κόλπου. Το γνωστό παραθαλάσσιο θέρετρο των 330 κατοίκων, που θεωρείται σήμερα ως το πιο αξιόλογο κέντρο της Έξω Μάνης, έχει βαθιές ρίζες μέσα στην ιστορία. Την συναντούμε στον Όμηρο με το ίδιο όνομα, ενώ κατά τα ρωμαϊκά χρόνια αποτελούσε ένα από τα λιμάνια της Σπάρτης.
Κάτω από ένα οχυρό λόφο με την αρχαία ακρόπολη, απλώνεται η παλιά Καρδαμύλη, με κυριότερα αξιοθέατα τον περίτεχνο βυζαντινό ναό του Αγίου Σπυρίδωνα (6ου αιώνα) και την πυργοκατοικία των Μούρτζινων. Αντίθετα, η Κάτω Καρδαμύλη αναπτύχθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και ξεχωρίζει για τα παραδοσιακά νεοκλασικά κτίσματα με τις κεραμοσκεπές και τα ξύλινα παράθυρα. Στους λόφους γύρω από την Καρδαμύλη βρίσκονται διάσπαρτα αρκετά βυζαντινά και μεταβυζαντινά θρησκευτικά κτίσματα (εκκλησίες και μοναστήρια), με χαρακτηριστικότερα αυτά της Αγίας Σοφίας του Καράβελη, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα και της Φανερωμένης. Σε μικρή απόσταση από την Καρδαμύλη βρίσκονται οι -λαξευμένοι σε βράχο- τάφοι των Διόσκουρων, ενώ μόλις 300 μ. από την παραλία της Καρδαμύλης δεσπόζει το νησάκι Μερόπη, που κρύβει πάνω του ερείπια ενετικών τειχών.
Για τους φυσιολάτρες τέλος, υπάρχει το εντυπωσιακό φαράγγι του Βυρού, μήκους περίπου 20 χλμ. Μέσω του φαραγγιού περνούσε η αρχαία Βασιλική οδός που ένωνε την Καρδαμύλη με τη Σπάρτη. Η είσοδος του φαραγγιού βρίσκεται αρκετά κοντά στην Καρδαμύλη και η πιο δημοφιλής διαδρομή είναι αυτή που οδηγεί μετά από περίπου 2,5 ώρες πεζοπορίας στις πηγές του ποταμού Βυρού.
Με αφετηρία την Καρδαμύλη ξεκινά η γνωριμία με την ορεινή Έξω Μάνη. Οδηγώντας με την πλάτη στραμμένη στο γαλάζιο του Μεσσηνιακού κόλπου ο ορεινός όγκος του θεού Ταϋγέτου ανοίγει διάπλατα την αγκαλιά του και υποδέχεται τον ανήσυχο ταξιδιώτη. Η προτεινόμενη διαδρομή, αφού διατρέχει μια πλειάδα ορεινών οικισμών καταλήγει ξανά στην γαλάζια αγκαλιά της θάλασσας, και συγκεκριμένα στο ψαροχώρι της Στούπας.
Ο οικισμός Εξωχώρι (που παλαιότερα ονομαζόταν Ανδρούβιτσα) είναι ο πρώτος της ανηφορικής διαδρομής και βρίσκεται μόλις 9,5 χλμ. βορειοανατολικά της Καρδαμύλης. Πρωτίστως μεσολαβεί ο οικισμός Προάστιο, ενώ σε μικρή απόσταση από τον ασφαλτόδρομο βρίσκεται και ο οικισμός της Αγίας Σοφίας. Λίγο πριν το Εξωχώρι, κοντά στο ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου, βρίσκεται θαμμένος ο περιηγητής και συγγραφέας Μπρους Τσατουίν, ενώ στην γειτονική Χώρα Ανδρουβίτσας ξεχωρίζει ο επιβλητικός πύργος του Προκοπέα. Η ευρύτερη περιοχή του Εξωχωρίου, που αναφέρεται για πρώτη φορά σε βενετσιάνικο έγγραφο του 1278, βρίθει μνημείων κυρίως της βυζαντινής περιόδου, με αντιπροσωπευτικότερες τις πάμπολλες αγιογραφημένες με εξαίσιες τοιχογραφίες εκκλησίες της περιοχής (Άγιοι Θεόδωροι, Άγιος Νικόλαος, οι Ταξιάρχες, η Κοίμηση της Θεοτόκου κ.ά.)
Μετά από 7,5 χλμ. ανηφορικής πορείας, σειρά έχει ο γραφικός οικισμός Σαϊδόνα να καλωσορίσει τους ταξιδιώτες. Καθ’ οδόν όμως, και σε μικρή απόσταση μεταξύ τους, βρίσκονται τρία αξιοθέατα που αξίζουν μια στάση γνωριμίας: ο τρίπατος πύργος του οπλαρχηγού Κιτρινιάρη και οι Μονές Βαϊδενίτσας και Σαμουήλ. Πρόκειται για τρία ιστορικά κτίσματα, αφημένα δυστυχώς στην φθορά και τη παρακμή του χρόνου, που είχαν σημαντική προσφορά στη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα των ντόπιων κατά των Τούρκων. Κτισμένο σαν αετοφωλιά, το γνωστό ανταρτοχώρι Σαϊδόνα αποτελεί ένα από τα αντιπροσωπευτικότερα ορεινά χωριά της Έξω Μάνης. Ανηφορικά καλοσυντηρημένα καλντερίμια, κατοικίες από πελεκημένη πέτρα, λουλουδιασμένες αυλές και πετροντυμένα σκαλοπάτια αποτελούν τις δυνατές εικόνες αυτού του παραδοσιακού μανιάτικου οικισμού με το ξεχωριστό αρχιτεκτονικό χρώμα.
Η Καστανιά, που βρίσκεται μόλις 4,2 χλμ. μακριά από τη Σαϊδόνα, είναι ένας από τους παλαιότερους και πιο όμορφους οικισμούς της Έξω Μάνης. Αποτέλεσε προεπαναστατικό προπύργιο κλεφτών και καπεταναίων. Απλώνει τις γειτονιές της πάνω σε τρεις βουνοπλαγιές, ενώ σημείο αναφοράς του μεσόγειου μανιάτικου οικισμού αποτελεί ο πύργος Δουράκη. Πρόκειται για ένα πετρόκτιστο πυργο-συγκρότημα, όπου ξεχωρίζει ένας πενταόροφος (ετοιμόρροπος δυστυχώς) πύργος στον οποίο είχε βρει άσυλο ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Η Καστανιά περηφανεύεται επίσης και για τις οκτώ βυζαντινές εκκλησίες που σώζονται στα καταπράσινα όριά της, γεγονός μοναδικό για χωριό της Έξω Μάνης.
Σε μικρή απόσταση από τα τελευταία σπίτια της Καστανιάς ο δρόμος διακλαδίζεται: η αριστερή διασταύρωση οδηγεί στα υπόλοιπα μεσόγεια χωριά της ορεινής διαδρομής (Δρυόπη, Καρυοβούνι, Μηλιά) που διατηρούν ακόμα το παραδοσιακό μανιάτικο ύφος, ενώ η δεξιά διακλάδωση, μέσω του Πύργου και του Νεοχωρίου (δυο κεφαλοχώρια με πλούσια ιστορία και υπέροχη πανοραμική θέα), καταλήγει στις ακτές του Μεσσηνιακού κόλπου, στο ύψος της Στούπας. Η Μηλιά, το κεφαλοχώρι της περιοχής, απέχει 11 χλμ. από το σημείο της διασταύρωσης και περηφανεύεται για το επιβλητικό καμπαναριό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα (13ου αιώνα). Πέντε συνοικισμοί (Κάτω Χώρα, Ξανθιάνικα, Κυβέλεια, Κεντρικό, Φαγκριάνικα) αποτελούν τον οικιστικό κορμό της Μηλιάς, της ιδιαίτερης πατρίδας του Νικήτα Νηφάκη. Πρόκειται για έναν αξιόλογο δάσκαλο, φιλόσοφο και διαφωτιστή (1748-1818) της Έξω Μάνης, που χάρη στο πνευματικό του έργο κατέστησε γνωστά αρκετά τοπικά ήθη και έθιμα, πατροπαράδοτες συνήθειες, λαϊκές παραδόσεις, αλλά και επίκαιρα της εποχής του, όλα σχετικά με τον τόπο του.
Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, η Στούπα (9 χλμ. νότια της Καρδαμύλης) μετατρέπεται σ’ ένα πολύβουο παραθεριστικό κέντρο, το πιο τουριστικά ανεπτυγμένο της Έξω Μάνης. Η υπέροχη παραλία της Καλογριάς συγκεντρώνει τη προτίμηση της συντριπτικής πλειοψηφίας των λουόμενων, ενώ αρκετοί είναι εκείνοι που ανηφορίζουν στο λόφο του Λεύκτρου, όπου δεσπόζει το κάστρο Μποφώρ (ή Γιστέρνες) που έκτισαν το 1250 οι Βιλλαρδουίνοι. Η Στούπα, ωστόσο, είναι γνωστή στο πανελλήνιο για έναν ιδιαίτερο λόγο: εδώ διαδραματίστηκαν στην πραγματικότητα τα γεγονότα που αναφέρονται στο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά». Το κοντινό ορυχείο της Παστροβάς (και όχι η Κρήτη) ήταν ο τόπος όπου το 1917 ο συγγραφέας και ο Αλέξης Ζορμπάς συναντήθηκαν, γνωρίστηκαν και συνεταιρίστηκαν.
Απόδραση από την καλοκαιρινή κοσμοπλημμύρα της Σούπας προσφέρουν τα κοντινά γραφικά ψαροχώρια του Αγίου Νικολάου ή Σελίνιτσας, του Αγίου Δημητρίου και της Τραχήλας. Στον Άγιο Δημήτριο (2 χλμ. νοτιοανατολικά του Αγίου Νικολάου), που είναι κτισμένος στο μυχό ενός μικρού κόλπου, ξεχωρίζει ο καλοδιατηρημένος πύργος του καπετάν Χρηστέα. Στη θέση Καταφύγι (3,5 χλμ. νοτιοανατολικά του Αγίου Νικολάου) υπάρχει το ομώνυμο σπήλαιο με υπέροχους σταλακτίτες, ενώ στην Τραχήλα (8 χλμ. νοτιοανατολικά του Αγίου Νικολάου) ορθώνεται ο πύργος των Λεβή.
Κατά μήκος της ακτογραμμής που ενώνει τους παραπάνω παράκτιους οικισμούς, μικρές αμμουδιές, αναρίθμητες θαλασσινές σπηλιές, απόκρημνα βράχια, γεροδεμένα ψαροκάικα, απομονωμένες παραλίες, ήσυχες γωνιές και γραφικά ταβερνάκια περιμένουν υπομονετικά να ανταμείψουν τον «ψαγμένο» επισκέπτη που θα φτάσει ως εδώ.
ΕΚ ΒΑΘΕΩΝ…
Στην Έξω Μάνη, το βουνό σμίγει αρμονικά με τη θάλασσα σκιαγραφώντας μ’ έναν τρόπο μοναδικό τη φυσιογνωμία αυτού του τόπου. Έτσι, ο οδοιπόρος που θα βρεθεί εδώ μπορεί να μυρίσει το ανοιξιάτικο μοσχοβόλημα του Ταϋγέτου ή να αφεθεί στην καλοκαιρινή αγκαλιά κάποιου φιλόξενου όρμου. Μπορεί όμως να οδοιπορήσει περήφανος ανάμεσα σε μανιάτικους πύργους, βυζαντινές εκκλησίες, πετρόκτιστα κωδωνοστάσια και μεσαιωνικά κάστρα, για να γνωρίσει έτσι έναν τόπο ανυπότακτο, όπου και οι πέτρες ακόμη έχουν τη δική τους ιστορία.
ΔΙΑΜΟΝΗ
ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ
1) Ξενοδοχείο «Καλαμίτσι» Τηλ. 27210-73131
2) Ξενοδοχείο «Καρδαμύλη Μπιτς» Τηλ. 27210-73180
3) Ξενοδοχείο «Πατριαρχέας» Τηλ. 27210-73366
4) Ενοικιαζόμενα διαμερίσματα «Ανίσκα» Τηλ. 27210-73601
5) Ενοικιαζόμενα διαμερίσματα «Εσπερίδες» Τηλ. 27210-73173
6) Ενοικιαζόμενα διαμερίσματα «Θεανώ» Τηλ. 27210-73222
ΣΤΟΥΠΑ
1) Ξενοδοχείο «Κάστρο» Τηλ. 27210-64080
2) Ξενοδοχείο «Λευκτρον» Τηλ. 27210-77322
3) Ξενοδοχείο «Στούπα» Τηλ. 27210-77308
4) Ενοικιαζόμενα διαμερίσματα «Αίολος» Τηλ. 27210-64830
5) Ενοικιαζόμενα διαμερίσματα «Αιχμαία» Τηλ. 27210-77717
6) Ενοικιαζόμενα διαμερίσματα «Μαϊστράλι» Τηλ. 27210-77595
ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΙΟΣ
1) Ξενώνας «Καταφύγιο Βίλατζ» Τηλ. 6974-007918
2) Ενοικιαζόμενα διαμερίσματα «Ήλιος» Τηλ. 6977-202702
ΕΞΑΧΩΡΙ
1) Ξενώνας «Το Φαράγγι» Τηλ. 27210-73372
ΚΑΣΤΑΝΙΑ
1) Ξενώνας «Βίλα Καστανιά» Τηλ. 27210-86324, 92847
ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ
ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ
1) Αστυνομία Τηλ. 27210-73209
2) Αγροτικό ιατρείο Τηλ. 27210-73218
3) Δήμος Τηλ. 27210-73265
ΣΤΟΥΠΑ
1) Αστυνομία Τηλ. 27210-73209
2) Αγροτικό ιατρείο Τηλ. 27210-73218
3) Δήμος Τηλ. 27210-73265
ΓΕΥΣΕΙΣ
Φρέσκο ψάρι, βακαλάος τηγανητός με σκορδαλιά και νόστιμοι θαλασσινοί μεζέδες σερβίρονται σε όλες τις ψαροταβέρνες και τα ουζερί στην ευρύτερη παράκτια περιοχή της Έξω Μάνης. Στις τοπικές νοστιμιές της ορεινής Έξω Μάνης περιλαμβάνονται γίδα βραστή, παστό, λουκάνικα με πορτοκάλι, κόκορας με χυλοπίτες, αυγά καγιανά και γουρουνόπουλο. Αγοράστε μέλι, λάδι, ελιές, σύκα, παστέλια, λουπίνια, τηγανητά κουλούρια (λαλάγκια), τυροκομικά, σταρένια παξιμάδια και παραδοσιακά γλυκά της περιοχής.
